Marzec miesiącem kobiet

Tak, wiem, w mocno patriarchalnej Gruzji brzmi to dziwnie, ale takie właśnie hasło usłyszałam dwa dni temu w gruzińskim programie publicystycznym- Marzec Miesiącem Kobiet. A dlaczego tak? Otóż w tym miesiącu obchodzone są tu dwa bardzo "kobiece" święta- 3 marca to Dzień Matki a 8 marca Dzień Kobiet. Szczególnie to drugie święto jest tu mocno celebrowane, przy czym jak zwykle panie świętują osobno, a panowie osobno. Tańce, kwiaty, dużo jedzenia i życzenia składane na każdym kroku- tak wygląda gruziński Dzień Kobiet. Co ciekawe, inaczej niż w Polsce życzenia kobietom składane są także przez inne kobiety, a nie tylko przez mężczyzn, a kwiaty potrafią się magicznie pojawić nawet w najmniej spodziewanym miejscu (już drugi raz dostałam bukiet kwiatów od kompletnie obcych ludzi w restauracji!).

Bukiet na Dzień Kobiet otrzymany w restauracji :-)

Z okazji tak hucznych obchodów postanowiłam dziś przyjrzeć się trzem kobiecym postaciom, które wywarły ogromny wpływ na historię Gruzji. Ich losy i drogi życiowe były różne, ale wszystkie trzy do czasów obecnych pozostają tu wielkimi i czczonymi symbolami. (W poszukiwaniach oprócz informacji zgromadzonych samodzielnie wspierałam się wiadomościami z Wikipedii). 

Chronologicznie patrząc pierwszą z wielkich kobiet w gruzińskiej historii była Nino (268- 335), późniejsza święta (o jej krzyżu pisałam TUTAJ). Według jednej wersji była ona chrześcijańską niewolnicą z Kapadocji sprzedaną władcy gruzińskiemu. Kiedy dzięki modlitwie Nino uzdrowiła żonę Miriana III, dostrzegł on w tym znak, iż należy przyjąć wiarę chrześcijańską, a zatem zbudował według życzenia Nino kościół i sprowadził kapłanów z Konstantynopola. W ten oto sposób w 337 roku dokonała się chrystianizacja Gruzji. Według innej wersji Nino, krewna jerozolimskiego patriarchy, miała w dzieciństwie widzenie, w którym Matka Boża kazała jej wziąć krzyż i udać się do Gruzji głosząc naukę chrześcijańską. Nino dana została także moc uzdrawiania ludzi w imię Chrystusa, a kiedy uzdrowiła żonę króla Gruzji, ten postanowił przyjąć chrześcijaństwo jako religię państwową. No cóż, jakakolwiek by ta historia nie była, święta Nino jest we współczesnym kościele gruzińskim czczona na równi z apostołami i tytułowana "Oświecicielką Gruzji". Wysadzany klejnotami grób świętej Nino odwiedzać można w monastyrze Botbe w Kachetii. 

Wizerunek św. Nino w monastyrze w Martvili

Najbardziej popularny portret św. Nino

Św. Nino w monastyrze w Katskhi

Św. Nino w twierdzy Ananuri

Św. Nino przy rondzie w Khashuri

Kolejną wielką kobiecą postacią w gruzińskiej historii była żyjąca w latach 1160-1213 Tamar (Tamara I Wielka) z rodu Bagratydów, która w roku 1184 została królem Gruzji (tak! właśnie królem a nie królową!). Gruzińska szlachta wybrała jej męża, jednak okazał się on brutalem i nieudacznikiem, więc rozwiodła się  z nim, co na tamte czasy było ze strony kobiety krokiem wręcz niewyobrażalnym. Drugiego męża Tamar wybrała sobie sama, jednak nawet po ślubie nie dzieliła się z nim władzą, pozostając "Królem Królów i Królową Królowych". Okres jej panowania uznany został za "Złoty Wiek ", ponieważ własnie wtedy Gruzja osiągnęła szczyt swojej potęgi ekonomicznej, politycznej, militarnej i kulturalnej. Przekazy mówią, iż podczas wojen Tamar osobiście dowodziła armią i stała na czele wojsk. Oprócz tego silnie wspierała rozwój nauki, architektury i religii, była też mecenasem sztuki. W starych źródłach powtarzają się określenia takie jak "Matka niosąca światło" czy "Naczynie Mądrości" oraz  informacje, iż Tamar była wykształcona, odważna, mądra i dbająca o poddanych. W czasach obecnych pomniki Tamary I znaleźć można w każdym zakątku Gruzji, a jej portrety wiszą w większości cerkwi. Budowlą najbardziej kojarzoną z Tamarą jest kamienny kompleks Wardzia (o którym napisać zamierzam już niedługo).

Król Tamar (Tamar Mepe) 

Most Króla Tamary w Poti

Pomnik Tamar w Akhalciche

Wizerunek Tamar w kościele w Wardzi

Portret Tamar w twierdzy Ananuri

Trzecią, chyba najmniej znaną postacią, jest Ketevan królowa Kachetii (1565-1624). Była ona żoną Dawida, księcia Kachetii, jednak rodzinne szczęście nie trwało długo, gdyż jej szwagier Konstantyn zamordował jej męża oraz teścia i przywożąc zwłoki na grzbietach wielbłądów zażądał od Ketevan małżeństwa. Zrozpaczona królowa zwróciła się ku  kachetyjskiej szlachcie i z jej poparciem wygrała bitwę przeciwko Konstantynowi, po czym zajęła się odbudową miast i monastyrów zniszczonych podczas wojny. Podczas najazdu wojsk perskich, w 1614 roku oddała się jako zakładnik w niewolę szacha Abbasa I, co miało zapobiec zniszczeniu Kachetii przez wojska najeźdźców. Szach zażądał od Ketevan wyrzeczenia się wiary chrześcijańskiej i przejścia na islam, a gdy ta odmówiła, nakazał tortury (między innymi polewanie wrzątkiem i wyrywanie paznokci), które doprowadziły do jej śmierci. Ketevan czczona jest w kościele gruzińskim jako święta męczenniczka, a część jej relikwii znajduje się w monastyrze Alaverdi (natomiast pozostała część w Goa w Indiach). W wielu cerkwiach, szczególnie w Kachetii, znaleźć można ikony z jej podobizną, a najwięcej o jej historii dowiedzieć się można w monastyrze Gremi. 

Portret Królowej Ketevan

Monastyr Gremi, najbardziej popularny obraz Ketevan

Trzy kobiety, trzy historie, ale tak naprawdę w każdej z nich te same wątki i cechy- odwaga, siła, mądrość, konsekwentne dążenie do celu. W "miesiącu kobiet" mogę tylko życzyć gruzińskim paniom, aby takie właśnie kobiety obierały sobie za wzór do naśladowania, co powinno być o tyle łatwiejsze, iż różne odmiany imion Nino, Tamar i Ketevan są nadal bardzo chętnie nadawane gruzińskim dziewczętom.